W dniach 20-24.06.2022 r. oraz 05-09 września 2022 r. odbyły się wyjazdy studyjne do Bułgarii zorganizowane przez Lubelską Izbę Rolniczą. Uczestnikami tych wyjazdów byli delegaci, rolnicy oraz pracownicy biura LIR.
W trakcie wyjazdu studyjnego uczestnicy mieli okazję przekonać się, że Bułgaria posiada sprzyjające warunki naturalne dla rozwoju rolnictwa. Ziemie uprawne zajmują tutaj 44% powierzchni kraju. Dogodny klimat, dobre gleby i tradycje rolnicze przyczyniają się do tego, że zarówno uprawa, jak i hodowla są stosunkowo dobrze rozwinięte. W Bułgarii główne uprawia się pszenicę, jęczmień, kukurydzę, słonecznik, arbuzy, tytoń oraz winogrona. Jednak rolnictwo obecnie nie jest w zbyt dobrym stanie. Ciekawostką jest, że Bułgaria sporo towarów importuje z krajów sąsiadujących. Z Polski importowane są głównie warzywa i owoce. Rolnictwo Bułgarii to też uprawa orientalnych tytoni i róż olejkodajnych. Duże znaczenie ma uprawa winorośli i drzew owocowych tj.: jabłonie, brzoskwinie, śliwy, czereśnie. Bułgaria słynie w świecie z eksportu olejku różanego.
W trakcie spotkania z przedstawicielami rolnictwa grupa studyjna miała okazję zapoznać się z funkcjonowaniem rolnictwa w Bułgarii. Ze wszystkich środków, które przeznacza państwo na rolnictwo – 80% biorą rolnicy, którzy uprawiają zboże. Bułgaria produkuje ok. 5,5 mln ton pszenicy. Okazuje się, że w Bułgarii rolnicy płacą 10% podatek dochodowy, z czego 6% mogą sobie odpisać na inwestycje. Na spotkaniu z przedstawicielem sektora rolniczego porównywano ceny środków produkcyjnych tj. nawozy, środki ochrony roślin czy też dostępność siły roboczej. W związku z zatrudnieniem pracowników poruszono temat „warunkowości społecznej”, która ma być wprowadzona od tego roku w Bułgarii. Warunkowość społeczna polega na tym, że jeśli rolnik zatrudnia osoby i jest jednocześnie beneficjentem dopłat w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, to w przypadku stwierdzenia nadużyć praw pracowniczych, może być mu odebrane dofinansowanie nawet w 100%. Bułgaria tak jak Polska boryka się z problemem napływu Ukraińskiego zboża, które tutaj zostało przebadane i nie spełnia norm unijnych.
Do podstawowych ograniczeń rozwoju rolnictwa należy min. duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych oraz często skomplikowaną sytuacja prawną gruntów, co utrudnia ich konsolidację. Kiedy po latach 90 nastąpiły zmiany ustrojowe, ziemia tutaj została podzielona na prywatnych właścicieli i każdy z nich otrzymał po ok. 2 hektary. Obecnie 99 % ziemi uprawnej w Bułgarii znajduje się w dzierżawie. Ciekawostką jest, że przepisy prawne w Bułgarii pozwalają na to, że każde gospodarstwo rolne może przerobić 1000 kg owoców w celu wytworzenia alkoholu do tzw. konsumpcji rodzinnej. W taki sposób może powstać 30 litrów wina lub brandy, które nie jest opodatkowane. Produkcja taka może być prowadzona przez osoby, które są wpisane do rejestru w Krajowej Izbie Winiarskiej. W świadectwie rejestracji są oni wymieniani jako producenci winogron winnych, wina i winogron oraz produktów winiarskich do konsumpcji rodzinnej bez prawa do oferowania na rynku swoich wyrobów. Produkcja ponad wyznaczony limit jest możliwa, ale związana jest z dodatkowymi kosztami i podatkami.
Południe kraju, które odwiedziła grupa LIR, oddzielone jest od północy pasmem górskim Starej Płaniny – tzw. Bałkanem. Jest cieplejsze, osłonięte przed północnymi wiatrami. Lżejszy klimat sprawia, że w tutejszych winnicach można uprawiać wiele międzynarodowych szczepów czerwonych oraz niektóre szczepy białych winorośli. Funkcjonują tutaj liczne wytwórnie produkujące wino na ogromną skalę, wykorzystujące najnowsze technologie i wytwarzające miliony butelek rocznie (głównie na eksport). Na południu Bułgarii nie brakuje także niewielkich butikowych winiarni stawiających na najwyższą jakość i oryginalne smaki. Wina bułgarskie z tych regionów są słodsze, delikatniejsze i bardziej przypominają trunki z Południa Europy. W momencie kiedy Bułgaria weszła do Unii Europejskiej zmniejszyła się ilość winnic, co związane jest z niskim dofinansowaniem tych gospodarstw. W Bułgarii przed zmianami ustrojowymi uprawiane było 200 000 ha winorośli, obecnie - 120 000 ha.
Uczestnicy wyjazdu zwiedzali pola winorośli uprawiane w rejonie południowego wybrzeża. W rejonie tym uprawia się głównie zboża, słoneczniki, sady owocowe i winorośle. Rośliny uprawne pobierają wodę z powietrza, które jest wilgotne od Morza Czarnego. Na południowym wybrzeżu Bułgarii od trzech miesięcy nie padał deszcz. Plantacje owocowe i winorośli wyposażone są w nawodnienie.
W miejscowości Pomorie - obszarze o starożytnych tradycjach winiarskich znajduje się Winnica Stratsin prowadzona przez rodzinę Krasimira i Marinę Miltiyadovi, którą zwiedziła grupa wyjazdu studyjnego. Jest to rejon, gdzie jest najmniej opadów w całej Bułgarii i bardzo dużo słońca. Roczna norma opadów wynosi tutaj średnio 240 litrów. Dawno temu było tu dno morza. W rejonie tym znajdują sady czereśniowe, jabłoniowe i śliwy.
Winnica posiada ponad 30 hektarów własnych upraw, w tym najsłynniejsze odmiany to białe: Vermentino, Sauvignon, Kolumb i Grenache oraz czerwone: Cabernet Sauvignon, Merlot i Syrah. W rejonie tym gospodarz dodatkowo uprawia szczepy winorośli białych Dimiat. Jest to typowo bułgarska odmiana. Gdy nie ma deszczu szczepy winogron uprawiane w tym rejonie wykorzystują wilgoć z powietrza. Winnica rzadko jest nawadniana. Rocznie zbiera się w tym gospodarstwie 350 ton winogron. Winogrona są zbierane ręcznie, co jest bardzo pracochłonne. Winnica posadzona została w 2004 roku, a materiał do sadzenia sprowadzony został z Francji. Najlepsze wino otrzymuje się z starych winnic. Winnica taka może owocować nawet 100 lat. Uprawą takich winorośli mogą zajmować się aż trzy pokolenia w rodzinie, w zależności oczywiście od intensyfikacji prowadzonej produkcji winogron. Winnice są tutaj nawożone. Nawozy kupowane są przez gospodarza od Francuskiej Firmy - TIMAC AGRO. Gospodarz powiedział, że nawozy zdrożały tutaj wielokrotnie. Tylko środki ochrony na insektycydy podrożały tylko o około 10%. Nie stosuje się tutaj środków chemicznych na odstraszanie ptaków. Gospodarz posiada urządzenia - armatki do odstraszania ptaków i siatki do ochrony.
Nieopodal winnicy znajduje się Winiarnia STRATSIN, która prowadzi produkcję wina wytrawnego i półwytrawnego ze szczepów winogron białych i czerwonych. Winiarnia rozpoczęła działalność w 2015 roku i jest wyposażona w nowoczesny i zaawansowany sprzęt. Inwestycja została wykonana ze środków unijnych, gdzie 50% - to był wkład własny środków. Ukierunkowana jest na produkcję wysokiej jakości odmian win z chronionym oznaczeniem geograficznym (ChOG). Grupa LIR zapoznała się z technologią produkcji win białych, czerwonych i różowych. Kiedy robione są białe wina i różowe wykorzystywany jest sok winogronowy. Białe wina są wytwarzane z białych gatunków winogron, natomiast różowe z czerwonych gatunków winogron, ale technologia jest ta sama. Najpierw winogrona są zmiażdżone przez prasę i wyciąga się z nich sok. Kiedy robi się czerwone wina nie wyciąga się z nich soku, lecz wszystko to co jest zmiażdżone podlega fermentacji. Do czerwonych win wykorzystywane jest zatem wszystko, skórki, pestki, sok. Oddzielane są tylko gałązki. Fermentacja winogron na czerwone wina trwa około 7-10 dni i przy wyższych temperaturach w zbiornikach na zewnątrz. Natomiast białe wina i różowe fermentowane są w pomieszczeniach, gdzie jest chłodniej. Winiarnia produkuje 100 000 litrów wina, gdzie przerabianych jest 150 000 kg winogron. Wina są bardzo wysokiej jakości. Po procesie fermentacji wina są trzymane w tych samych naczyniach. Kiedy fermentowane są białe wina i różowe fermentacja trwa około 3 tygodnie w temperaturach 15-20 ℃. Fermentacja jest powolna i ma za zadanie zatrzymać aromat z winogron. Wykorzystuje się tutaj do produkcji wyselekcjonowane drożdże, które kupowane są od innych producentów specjalizujących się w tej dziedzinie. Przechowywanie win to bardzo ważny proces technologiczny, bo wino nie może być w kontakcie z powietrzem, dlatego zbiorniki z winem wypełnione są do pełna. Wino lubi leżakować w chłodnym miejscu. Część wina przechowuje się w tankach, część leżakuje w dębowych beczkach. Kiedy winogrona przechodzą czas fermentacji to wyciągane są z nich wszelkie aromaty, smaki, które pochodzą z tych owoców. Aromaty te nazywane są pierwotnymi. Wino trzymane w beczkach w kontakcie z drewnem zaczyna wyciągać dodatkowe smaki z drewna. Do leżakowania w beczkach wybiera się najlepsze wino. Wino leżakuje w beczkach o pojemności 250 litrów. Drewno, z którego wykonane są beczki to francuski i amerykański dąb. Beczki z dębu amerykańskiego nadają winom dodatkowo nutkę wanilii. Wino w beczkach trzymane jest od 6 miesięcy do 1,5 roku. Im nowsza jest beczka tym krócej trzyma się w niej wino. Beczki takie wykorzystuje się do 3 lat, po tym czasie tracony jest efekt smaku. Z białych winogron tylko gatunek Szartanel leżakuje w beczce. Czerwone wina mają duże walory smakowe, gdy są przechowywane w dębowych beczkach. Głównie trzyma się tutaj w beczkach wino otrzymywane z winogron Merlot i Syrah. Kolejny etap to zmieszanie danego rodzaju wina w jednym tanku i rozlanie win do butelek, które następnie leżakują 3 lata w pozycji poziomowej, tak by korek był cały czas zamoczony. Winiarnia posiada wydzielone miejsce, w którym trzymane są wina wyprodukowane w poszczególnych latach jej funkcjonowania. Tylko czerwone wina nadają się do leżakowania, bo w trakcie tego procesu mogą rozwijać się jeszcze walory smakowe. Winiarnia posiada też pomieszczenie w którym prowadzona jest degustacja wina oraz zapisy w kronice dotyczące procesu tworzenia wina oraz warunki klimatyczne jakie panowały w danym roku.
Uczestnicy wyjazdu studyjnego zwiedzali też słynną winiarnię MESSEMBERIA znajdującą się w Nesebarze, gdzie od 21 lat prowadzona jest przez Panią Christynę i jej rodzinę produkcja wina półsłodkiego z winogron, róży i fig. Początki jej pracy rozpoczęły się od sprzedawania wina w sklepie swoich rodziców. Tak się zakochała w tym, że poszła na studia do akademii wina w Londynie. Po powrocie otworzyła swoją winiarnię, którą nazwała Messembria. Nazwa pochodzi od starej nazwy Nesebar. Winiarnia zajmuje się też sprzedażą produktów i kosmetyków z dodatkiem olejku różanego.
W okolicy wschodniego wybrzeża, na południe od Burgas znajduje się Farma BRODIŁOWO prowadzona przez rodzinę Morphov, którą zwiedziła grupa uczestników wyjazdu LIR. Jest to gospodarstwo role, które zajmuje się ekologiczną hodowlą zwierząt i produkcją ekologicznych wędlin. Rodzina ta podzieliła obowiązki prowadzenia gospodarstwa i przetwórni, gdzie syn zajmuje się hodowlą zwierząt, ojciec przetwórstwem wędlin, natomiast matka jest autorką przepisów wędliniarskich. Główne zasady, którymi się kierują się właściciele to stworzenie zwierzętom warunków jak najbardziej zbliżonych do ich naturalnego siedliska : stały dostęp do pastwiska, słońca, świeżego i czystego powietrza oraz świeżej wody . Obecnie w gospodarstwie tym hodowane jest całoroczne stado około 150 krów i cieląt ze specjalistycznej hodowli Hereford, Aberdeen Angus i ich mieszańców. Gospodarstwo posiada 220 hektarów bio -certyfikowanych pastwisk. Stado pasie się na nich przez cały rok, a w zimie karmione jest sianem, lucerną i kiszonką z kukurydzy. Gospodarstwo posiada certyfikat na produkcję ekologiczną na pastwiska i bydło. Bydło hodowane jest w kotlinie otoczonej górami, gdzie brakuje deszczu, ale zjawisko wytwarzania rosy pomaga przetrwać trawom wypasanym przez zwierzęta. Dodatkowo w gospodarstwie prowadzone jest przetwórstwo mięsa. Oferowane mięso pochodzi wyłącznie z własnych zwierząt i pozyskiwane jest w licencjonowanej ubojni na zlecenie w Burgas. Produkowane są tutaj różne gatunki wędlin i przetworów mięsnych. Gospodarstwo czerpie zyski głównie ze sprzedaży ekologicznego nie przetworzonego lub przetworzonego żywca wołowego, albowiem cena oferowana za żywiec wołowy na rynku jest bardzo niska.
Dodatkowo grupa reprezentująca Lubelską Izbę Rolniczą uczestniczyła w wieczorze Bułgarskim, gdzie miała okazję degustować tradycyjne potrawy przy dźwiękach bułgarskich pieśni ludowych. Prezentowane były też stroje regionalne i bułgarski taniec horo. Atrakcją był też pokaz wyrobu garnków z gliny oraz taniec na boso na rozżarzonych węglach.
