Pierwsze izby powstały w krajach skandynawskich na przełomie XVIII i XIX wieku, ale najważniejszą rolę w tworzeniu samorządu rolniczego odegrały Francja i Niemcy. Powstanie izb wiąże się z trudną sytuacją ówczesnego rolnictwa. Izby Rolnicze powszechnie zostały wprowadzone w Prusach Królewskich ustawą z 30 czerwca 1894 r.. Był to okres, ciężkiego kryzysu rolnictwa europejskiego, spowodowany importem taniego zboża z Ameryki Północnej. W latach 1920-38 powołano izby rolnicze w większości krajów europejskich. W Belgii izby rolnicze powstały w 1924 roku, w Austrii w 1922 roku, na Węgrzech w 1920 roku, w Rumunii w roku 1925.

Pierwsza Izba Rolnicza na ziemiach polskich powstała w Poznaniu w 1895 roku. W zaborze pruskim izby obejmowały terytorium jednej prowincji, stąd też działały tu cztery izby rolnicze: poznańska, pomorska, wrocławska i wschodniopruska. Zadaniem ówczesnych izb było współdziałanie z administracją rządową, doskonalenie prawa gospodarczego, reprezentacja i obrona interesów rolnictwa i leśnictwa, zakładanie i prowadzenie szkół rolniczych, popieranie postępu technicznego w produkcji rolnej.

Po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości w 1918 r. rozpoczął się nowy rozdział w historii izb rolniczych. Przejęcie Izby Rolniczej przez władze polskie miało miejsce 20 stycznia 1919 r. na mocy dekretu Naczelnej Rady Ludowej. Przejmując izbę Polacy obsadzili swoimi urzędnikami stanowiska zajmowane wcześniej przez Niemców, ale pozostawili dawną strukturę wydziałów. W pierwszym okresie działalności zlikwidowano istniejący system patronacki kółek rolniczych włączając je do bezpośredniej działalności izby.

W II Rzeczpospolitej Konstytucja z marca 1921 r., obok samorządu terytorialnego, gwarantowała istnienie samorządu gospodarczego. Zasadnicze znaczenie dla rozwoju samorządu rolniczego w Polsce miało jednak rozporządzenie Prezydenta RP o izbach rolniczych z dnia 22 marca 1928 r. Wtedy to izba rolnicza została zdefiniowana jako jednostka samorządu gospodarczego i osoba publiczno-prawna, działająca na obszarze jednego województwa i w granicach ustaw państwowych oraz własnego statutu. Istota samorządowego charakteru izb rolniczych polegała na wykonywaniu przez nie praw zwierzchnich w stosunku do członków, których przynależność do izb rolniczych była obligatoryjna. Izby miały charakter powszechny i dlatego mogły reprezentować interesy wszystkich rolników i bronić całego rolnictwa. Głównym celem izb rolniczych, określonym w rozporządzeniu, było zorganizowanie zawodu rolniczego (do rolnictwa zaliczano wówczas także leśnictwo, rybactwo, ogrodnictwo, hodowle zwierząt oraz inne gałęzie wytwórczości związanej z gospodarstwem rolnym). Rozporządzenie określało, że do zakresu działania izb rolniczych należy przedstawicielstwo i ochrona interesów rolnictwa, samodzielne przedsiębranie, w granicach obowiązujących przepisów prawa, środków w zakresie wszechstronnego popierania rolnictwa oraz wykonywania czynności, powierzanych izbom rolniczym przez ustawy i rozporządzenia, współdziałanie z władzami rządowymi i samorządowymi we wszystkich sprawach, dotyczących rolnictwa.

W okresie międzywojennym powstało 13 izb: Warszawska, Łódzka, Lubelska, Kielecka, Białostocka, Wileńska, Poleska, Wołyńska, Lwowska, Krakowska, Śląska, Wielkopolska i Pomorska. Izby współpracowały ze sobą w ramach dobrowolnej centrali samorządu rolniczego jaką był Związek Izb i Organizacji Rolniczych Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. przyniosło kolejne rozszerzenie kompetencji izb rolniczych. Podkreślony został istotny cel izb rolniczych: zorganizowanie zawodu rolniczego oraz współdziałanie w dziedzinie rolnictwa, a więc coś więcej niż jedynie reprezentowanie interesów gospodarczych. W rozporządzeniu zapisano, że izby współdziałają z władzami rządowymi i samorządowymi we wszystkich sprawach dotyczących rolnictwa, a szczególnie przy wykonywaniu przez te władze nadzoru nad działalnością powiatowych samorządów terytorialnych i zapewnieniu jednolitości prowadzonej przez te samorządy akcji w dziedzinie rolnictwa. Nakreślono również ważny odcinek współpracy samorządu rolniczego z państwem, właściwe władze rządowe miały przesyłać izbom rolniczym do zaopiniowania projekty ustaw i rozporządzeń mających doniosłe znaczenie dla rolnictwa, przed skierowaniem ich na drogę obrad ustawodawczych.

Prężną działalność izb rolniczych przerwał wybuch II Wojny Światowej. W okresie okupacji działalność izb wojewódzkich została zawieszona. Okupanci pozostawili jedynie istniejące biura powiatowe, które wykorzystywano jako jednostki ściągające od rolników nałożony przez okupanta kontyngent. Po zakończeniu II Wojny Światowej już 1945 roku wznowiły swoją działalność izby rolnicze między innymi: lubelska, wielkopolska , białostocka, warszawska i kielecka. Pracę izb rolniczych utrudniały jednak przeszkody natury politycznej. Nowa władza zarzucała samorządowi rolniczemu między innymi to, że w przeszłości popierał gospodarstwa obszarnicze, a zaniedbywał drobnych rolników. Rzeczywiste przesłanki były jednak inne. Samorząd rolniczy zajmował się aktywnie wdrażaniem postępu rolniczego na wsi we wszystkich jego możliwych formach, dlatego stał się dla ówczesnej władzy niewygodna. Ostatecznie izby zostały zlikwidowane dekretem z dnia 26 sierpnia 1946 roku o zniesieniu izb rolniczych, który wszedł w życie 10 października 1946 r. Dekretem tym zadania izb rolniczych zostały przekazane, pozostającemu pod kontrolą komunistów, Związkowi Samopomocy Chłopskiej. Związkowi został również przekazany majątek izb rolniczych, powstały po umorzeniu ich zobowiązań.

Przemiany roku 1989 odrodziły nadzieje środowiska rolniczego na wznowienie działalności własnego samorządu, po 50-letnim okresie niebytu za rządów PRL.

Efektem kilkuletnich starań była uchwalona 14 grudnia 1995 roku ustawa o izbach rolniczych, która stworzyła podstawy prawne do przeprowadzenia demokratycznych wyborów i wyłonienia organów samorządu rolniczego.

Następnym etapem była nowelizacja ustawy o izbach rolniczych z dnia 21 czerwca 2001 roku, która przyniosła rozszerzenie zakresu kompetencji samorządu rolniczego oraz wprowadziła zmiany w jego strukturze organizacyjnej.

Terenem działania izb rolniczych reaktywowanych na mocy ustawy z 1995 roku było 49 województw. Tak było do roku 1999. W związku z wprowadzeniem z dniem 1 stycznia 1999 roku reformy ustrojowej państwa na mocy ustawy z dnia 29 grudnia 1998 roku terenem działania izb rolniczych stał się obszar nowego województwa, a więc w miejsce dotychczasowych 49 izb rolniczych powstało 16.

W ich skład weszły izby rolnicze działające na terenie nowo utworzonych województw.


Lubelska Izba Rolnicza

W dniu 10 lutego 1933 r. Minister Rolnictwa i Reform Rolnych nadał statut Lubelskiej Izbie Rolniczej. Na podstawie tego dokumentu izba działała do wybuchu II Wojny Światowej. Dzięki zapałowi i wytrwałej pracy, w tym krótkim czasie Lubelska Izba stworzyła dużą dobrze funkcjonującą instytucję. W 1938 r. Walne Zgromadzenie Izby tworzyło 50–ciu Radców. W Izbie było zatrudnionych 54 pracowników.

Izba posiadała w Lublinie własną siedzibę na ul. 3-go Maja 20 oraz:

  • Zakład Ogrodniczo - Doświadczalny w Zemborzycach,
  • Zakład Rolniczo – Doświadczalny im. St. Staszica w Chełmie,
  • Zakład Doświadczalno – Rolniczy w Sobieszczynie,
  • Ognisko- Kultury Rolniczej w Zemborzycach,
  • Stację Ochrony Roślin,
  • Biuro Rachunkowości Rolniczej,
  • Majątek Felin – 147 ha,
  • Majątek Kijany,
  • „Wille Nałęczów” w Nałęczowie.

Budżet na okres 1 kwietnia 1938 - do 31 marca 1939 r. wynosił:
Dochody 679 910 zł
Wydatki 679 873 zł

W okresie okupacji Niemcy ograniczyli działalność Lubelskiej Izby Rolniczej do zbierania kontrybucji. Funkcjonowały dalej wszystkie zakłady i majątek Felin. W tym okresie praca w zakładach doświadczalnych izby wystarczała jedynie na utrzymanie jej pracowników. Dawała jednak zwolnienie z wywózki na roboty do Niemiec.

Losy pracowników i radców w tym okresie potoczyły się różnymi drogami. Zdecydowana część osób związanych z izbą zachowywała patriotyczną postawę. Pracownicy Zakładu w Zawieprzycach byli żołnierzami Armii Krajowej. W Zakładzie w Zembrzycach była produkowana i przechowywana broń. Dekret PKWN 1945 r. zlikwidował izby. Majątek Lubelskiej Izby Rolniczej w latach 1946-47 w całości przejął Związek Samopomoc Chłopska. Lubelska Izba Rolnicza odrodziła się w 1996 r. W związku z tym, że ustawa o izbach z 1995 r. nie przewidziała ciągłości przedwojennej izby trzeba było zaczynać od podstaw. Pierwsze biuro izby mieściło się w gmachu Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Lubomelskiej.

Prezesem Zarządu I Kadencji Lubelskiej Izby Rolniczej w „małym województwie” był Bogdan Rzączyński, a Dyrektorem Biura Wiesław Osiewicz. W „małej izbie” było 120 delegatów.

Po reformie administracyjnej w 1999 r. Izba miała 400 Delegatów z 20 powiatów. Prezesem nowej „dużej izby” został Robert Jakubiec, Wiceprezesem Marian Jaworski, a Członkami Zarządu: Bogdan Rzączyński, Stanisław Stasiuk i Wiesław Grudzień.

W tym roku odbyły się wybory delegatów IV Kadencji izb z 20 powiatów zostało wybranych 390 delegatów.

Obecnie w Lubelskiej Izbie pracuje 20 pracowników. LIR posiada własne biura w Lublinie, Białej Podlaskiej, Chełmie i Zamościu.

Przedwojenna Izba:

  • Izba posiadała własną siedzibę w Lublinie ul. 3 maja 20,
  • Zakład Ogrodniczo- Doświadczalny w Zemborzycach,
  • Zakład Rolniczo – Doświadczalny im. St. Staszica w Chełmie,
  • Zakład Doświadczalno – Rolniczy w Sobieszczynie,
  • Ognisko- Kultury Rolniczej w Zemborzycach,
  • Stację Ochrony Roślin,
  • Majątek Felin 147 ha,
  • Majątek Kijany,
  • Wille Nałęczów w Nałęczowie.

LIR miała pod opieką:

  • Sekcję Hodowli Bydła Nizinnego - 67 obór,
  • Sekcję Hodowli Bydła Polskiego Czerwonego – 31 obór,
  • Związek Hodowców Koni przy LIR, który zrzeszał 152 hodowców stad indywidualnych,
  • Związek Hodowców Trzody Chlewnej i Bydła w tym pod opieką 3 chlewnie zarodowe
  • Związek Hodowców Owiec w tym 6 owczarni
  • Przy izbie funkcjonował Związek Pszczelarzy - 519 pasiek.
  • Izba opiekowała się również Kołami gospodyń wiejskich: 397 kół zrzeszający 7 406 osób.

W związku z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (znanym też jako „RODO”) pragniemy poinformować Cię, w jaki sposób przetwarzane są dane osobowe pozostawiane przez Ciebie podczas korzystania z portalu lir.lublin.pl. Wszystkie informacje na ten temat znajdziesz w zakładce Ochrona danych osobowych. Klikając „Kontynuuj”, zamykając ten komunikat lub przechodząc do portalu wyrażasz zgodę na przetwarzanie tych danych, w tym w plikach cookies, przez Lubelską Izbę Rolniczą. Wyrażenie zgody jest dobrowolne i możesz ją w dowolnym momencie wycofać w ustawieniach przeglądarki.