Lubelska Izba Rolnicza wraz z partnerem projektu Lokalną Grupą Działania Ziemi Kraśnickiej zorganizowały w dniach 5-8 września 2022 wyjazd studyjny w ramach realizacji operacji z Krajową Siecią Obszarów Wiejskich pn. „Przetwórstwo i sprzedaż żywności w ramach krótkich łańcuchów dostaw, jako wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych - dobre praktyki”. Wyjazd miał na celu promocje zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich poprzez podniesienie poziomu wiedzy z zakresu realizacji przedsięwzięć zwiększających rentowność i konkurencyjność gospodarstw oraz wymianę doświadczeń. Obejmował wizytację gospodarstw na terenie województwa podkarpackiego i małopolskiego.
Podczas wyjazdu studyjnego grupa uczestników miała okazję poznać Kresową Osadę w Baszni Dolnej, która znajduje się na szlaku kulinarnym Podkarpackie Smaki. Kresowa Osada to wioska tematyczna, która odwołuje się do wielokulturowości dawnych Kresów Rzeczypospolitej, oferując możliwość ciekawego spędzenia wolnego czasu. To idealne miejsce dla miłośników historii, tradycyjnego jadła i aktywnej turystyki w otoczeniu naturalnej przyrody. Obiekt w 2013 roku wybrano „Unijną Perłą Podkarpacia”. W Kresowej Osadzie szczególne miejsce zajmuje dawna zagroda włościańska z oryginalnym wyposażeniem. Można tu wypiec ciasto tradycyjnymi metodami w dawnym, wiejskim piecu. Stojąca obok stuletnia stodoła nazwana „Wesołą stodołą” zaadaptowana jest na potrzeby organizacji wernisaży, wystaw, kameralnych koncertów, a także biesiad i imprez integracyjnych, które cieszą się coraz większą popularnością. Na gości zainteresowanych rzemiosłem i rękodziełem czekają warsztaty rzemieślnicze: kowalski, garncarski, stolarski i manufaktura szkła. W Kresowej Osadzie mieliśmy okazję poznać produkty lokalne wytwarzane w rodzinnej firmie Leda Ser z Wólki Krowickiej . Właściciele przedstawili historię powstania firmy, produkującej najwyższej klasy sery. Potwierdzają to liczne nagrody i dyplomy w wielu konkursach i targach. Oferta firmy obejmuje sery wędzone, białe z czarnuszką, czosnkiem i papryką oraz ziołowe, makaron serowy, masło domowe, a także sery ziołowe panierowane w papryce, czosnku niedźwiedzim oraz pieprzu cytrynowym. Leda-Ser produkuje sery z mleka od krów z własnego gospodarstwa rolnego oraz od sprawdzonego dostawcy. Ich produkt „SER WÓLCZAN” został wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa.
Kolejnym punktem była wizyta w Arboretum Bolestraszyce. Arboretum – mianem tym określa się wyodrębniony obszar, na którym uprawiane są drzewa, krzewy i krzewinki dla celów naukowych i hodowlanych. Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa „arbor” – drzewo. Przewodniczka przybliżyła nam historię powstania oraz oprowadziła po obiekcie. Arboretum zostało założone w 1975. Położone jest 7 km na północny-wschód od Przemyśla. W Bolestraszycach jednoczą się historia i czas współczesny. Historyczne założenie obejmuje park i dwór, w którym w połowie XIX w. mieszkał i tworzył znakomity malarz Piotr Michałowski. Arboretum obejmuje także dziewiętnastowieczny fort dawnej Twierdzy Przemyśl. Wiekowe drzewa, pozostałe z dawnych ogrodów zamkowych, stanowią malowniczy akcent wśród nowych nasadzeń, na które składają się gatunki obcego pochodzenia i rodzime drzewa, krzewy oraz rzadkie, zagrożone, ginące i chronione gatunki roślin. Arboretum nawiązuje do starych tradycji małopolskich ogrodów, w szczególności do: Sieniawy Izabeli Czartoryskiej. W Muzeum Przyrodniczym prezentowane są wystawy stałe „Chrońmy ptaki” – wystawa ornitologiczna i „Chrząszcze”. Prezentowana jest także wystawa motyli nocnych oraz wystawa dendrologiczna: szyszek, przekrojów i skamielin. W oparciu o wystawy i zgromadzone kolekcje roślin działalność edukacyjną prowadzi Centrum Edukacji Dziedzictwa Kulturowo-Przyrodniczego. Na terenie Arboretum prezentowane są również rzeźby – wiklinowe obiekty powstałe w czasie Międzynarodowych Plenerów Artystycznych „Wiklina w Arboretum”. W obiekcie znajduje się również Ogród Dydaktyczny dla osób niepełnosprawnych zwany Ogrodem Sensualnym został wybudowany na terenie Arboretum w 2007 r. Zgromadzono w nim rośliny oddziałujące na wszystkie zmysły poznawcze człowieka i przystosowano do swobodnego, sprawnego i samodzielnego poruszania się przez osoby na wózkach inwalidzkich, osoby z ograniczoną możliwością ruchową, osoby starsze oraz inne osoby z różnymi dysfunkcjami wzroku. Centralną cześć ogrodu stanowi kamienna kompozycja z elementami przystosowanymi dla roślin wodnych. Rabaty roślin znajdują się na podwyższonych murkach oporowych, które umożliwią bezpośredni kontakt z roślinami. Na granicy ogrodu posadzone zostały gatunki o większych rozmiarach, część wewnętrzną wypełnią gatunki niskie, karłowate oraz byliny. Uzupełniającymi elementami są tablice informacyjne w druku powiększonym i pismem Braille’a oraz drewniane ławki. W ogrodzie założone zostały specjalistyczne kolekcje roślin atrakcyjnych pod względem dotykowym i zapachowym, np. pachnące, o ciekawej fakturze, zróżnicowanym kształcie liści, pędów i owoców. Zgromadzono również kolekcję ziół, których rozcierane liście dostarczają wrażeń zmysłowych. Ogród jest obiektem uniwersalnym gdyż umożliwia prowadzenie stałych zajęć edukacyjnych zarówno dla osób niepełnosprawnych, jak również dla wszystkich osób odwiedzających Arboretum. Ze względu na duże nagromadzenie roślin na niewielkiej powierzchni, może być traktowany jako „ogród w pigułce”. Jest to jedyny tego rodzaju obiekt w południowo-wschodniej Polsce.
Podczas wyjazdu studyjnego grupa uczestników miała możliwość wizyty w Winnicach Przeworskich, których właścicielem jest Pan Dariusz Rosół. Winorośle zajmują obszar 2,5 ha uprawy z roczną produkcją około 10 000 litrów wina. Winnice z założenia są rodzinnym przedsięwzięciem scalającym rodzinę przy ciężkiej pracy. Wina nazywane są imionami członków rodziny – wina białe, imiona żeńskie ; wina czerwone i różowe, imiona męskie. Właściciel winnicy zapoznał grupę z historią założenia oraz prowadzeniem winnicy a także produkcją wina.
Kolejnym wizytowanym punktem była firma Becla, która zajmuje się suszeniem owoców i warzyw. Jest to rodzinna firma, założona w 1993 roku przez Alinę i Wacława Beclów. Przetwórnia i gospodarstwo mieści się w pięknej, podkarpackiej miejscowości Handzlówka, leżącej na skraju Hyżneńsko-Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W 1997 roku w gospodarstwie powstała mała suszarnia. Doświadczenie zbierane przez 10 lat działalności zaowocowało oddaniem do użytku zakładu przetwórczego, produkującego susze owocowe, warzywne i ziołowe oraz herbatki smakowe, owocowe i owocowo-ziołowe, mieszanki owocowe i warzywne, a także produkty ekologiczne. Suszenie odbywa się metodą tradycyjną (gorącym powietrzem), zachowując maksimum walorów produktu. W 2008 roku firma uzyskała certyfikat na produkcję ekologiczną, a w zakładzie stosowany jest system bezpieczeństwa żywności HACCP oraz system identyfikacji produktu. Firma stale powiększa i udoskonala bazę produkcyjną oraz poszerzamy asortyment wyrobów, niezmiennie kierując się mottem: „naturalnie naturalne” – czyli jak najbliżej natury.
Winnica Piwnice Antoniego to przykład niewielkiego gospodarstwa, które poprzez połączenie pasji pszczelarstwa i produkcji wina osiąga znakomite rezultaty i zdobywa liczne nagrody na konkursach. Produkowane tu są wina białe i czerwone oraz wino na bazie miodu. Uprawiane odmiany to głównie dla win czerwonych: Rondo, Regent, Cabernet Cortis, Leon Millot, Cascade, Monarch i Dunaj; dla win białych: Solaris, Bianca, Johanniter, Seyval Blanc oraz w mniejszych ilościach Kryształ, Aurora, Muscat Ottonel, Jutrzenka. Właścicielem jest pan Antoni Marcinek, który uprawia winorośle na areale niespełna 1ha. Winnica leży w otulinie Parku Ciężkowickiego na wysokości 250 metrów. Nachylenie stoku wschodnio-południowe. Od północy przed chłodnymi wiatrami winnicę chroni Góra Kokocz (464 m n.p.m.). Od południa rozciąga się Pogórze Ciężkowice i Pasmo Brzanki, na wschód aż po Rymanów Pogórze Strzyżowsko-Dynowskie. Opadów jest tu mniej niż w najbliższych okolicach, bo Kokocz od północy skutecznie odbija także burze. Gleba dobrze przepuszczalna, typowy flisz podkarpacki, czyli pokłady łupka błotnistego położone na piaskowcu. To powoduje specyficzny bukiet kwiatowy wyczuwalny i w nosie, i w ustach. Pierwsze nasadzenia zostały poczynione w 2002roku a pierwsze wina w sprzedaży były w 2005 roku.
Paczka od Rolnika w Centrum Produktu Lokalnego w Rzuchowej to przykład współpracy grupy rolników łącząc siły we wspólnej sprzedaży produktów wyprodukowanych w gospodarstwach. Stowarzyszenie GRUPA ODROLNIKA zrzesza rolników oraz powołało do życia i prowadzi Centrum Produktu Lokalnego w Rzuchowej (CPL), które jest miejscem do szeroko rozumianej promocji produktów lokalnych, tradycji ludowych, rzemiosła i rękodzielnictwa. Tu zgromadzony jest w jednym miejscu szeroki wybór lokalnych produktów z Małopolski. Od 5 lat z sukcesem rozbudowują system sprzedaży bezpośredniej żywności ekologicznej w postaci inicjatywy znanej pn. PaczkaodRolnika.pl w ramach której sami rolnicy dostarczają do konsumentów produkty.
Podczas wyjazdu wizytowaliśmy gospodarstwo sadownicze Pana Dariusza Zwolińskiego, który pozostawszy na ojcowiźnie rozwija sad i zdecydował się na przetwarzanie jabłek i gruszek. Przy tłoczeniu soków Pan Zwoliński współpracuje z okolicznymi rolnikami, kupując od nich warzywa, m.in.: marchwie, pietruszki, selery, buraczki, które stanowią część soków smakowych i tłoczone są razem z jabłkami. Jarzyny wzbogacają smak soków jabłkowych. Ważne jest tu to, że warzywa są wiadomego pochodzenia, że uprawiane są naturalnie, w małych, rodzinnych gospodarstwach w Janowicach. A to, podobnie jak jabłka z sadu, gwarancja smaku, aromatu i prozdrowotnych właściwości. Oprócz soków czysto jabłkowych oraz soków z dodatkiem warzyw wytwarzane są także soki z cytryną, miętą ogrodową albo z cynamonem. Dziennie można wytłoczyć do 1000 litrów soku. Wytłoczone soki podlegają delikatnej pasteryzacji w temperaturze maksymalnie 79 stopni C., co pozwala zachować pełnię walorów smakowych i aromatów. Soki pakowane są w podręczne 3- i 5-ciolitrowe worki z kranikami oraz kartony, w których worki można ergonomicznie umieścić i polewać sobie określone porcje. W sadzie rosną Szampion, Idared, Lobo, Cortland, Jonaprince i Szara Reneta. To późne jabłka, za to soczyste i smaczne, nadające się do zjedzenia prosto z drzewa, do tłoczenia soków, robienia przetworów czy pieczenia ciast. Można wspomnieć, że w sezonie zbieranych jest około 150 ton owoców. Drzewa rosną na dość stromym stoku z południową wystawą, który schodzi w kierunku Dunajca. Od północy i zachodu sad otoczony jest zalesionymi pagórkami, zaś od wschodu otwiera się przestrzeń z polami i łąkami. Tutejsza gleba jest ciężka, gliniasta, obfita w minerały i składniki odżywcze. Te walory powodują, że tak jabłka, jak i tłoczone z nich na miejscu soki, mają niepowtarzalny smak i zapach.
Zakład przetwórstwa mleka Bogoni jest kolejnym przykładem tego jak pasja i zaangażowanie w pracę przyniosły rozwój lokalnej firmie. Ta oferuje dziś bogatą ofertę wysokiej jakości produktów. W swoim asortymencie mają: kulki serowe, masło, żurek na zakwasie z serwatki, sery kanapkowe i sałatkowe naturalne, wędzone oraz z dodatkami ziół i przypraw. Ponadto innowacją jest napój mineralno-witaminowy stworzony na bazie serwatki. W latach 2015 – 2019 dział rozwoju firmy prowadził prace badawczo-rozwojowe związane z wykorzystaniem składników serwatki, tj. białek serwatkowych i permeatu serwatki (odbiałczanej izotonicznej serwatki ). Projekt prowadzony był w początkowym etapie we współpracy z katedrą mleczarstwa Uniwersytetu Rolniczego w Rzeszowie. Wszystkie produkty tworzone są w zgodzie z ideą zrównoważonego rozwoju. Bazują na naturalnych surowcach i półproduktach.
Schronisko Dobrych Myśli znajdujące się w samym sercu Jamnej było ostatnim punktem programu. Grupa znalazła chwilę na wypoczynek, zebranie myśli oraz podsumowanie znakomitego wyjazdu studyjnego. Właściciel obiektu opowiedział historię powstania tego miejsca, które obecnie oferuje usługi gastronomiczne z kuchnią regionalną, noclegi w klimatycznej chacie, organizacje imprez okolicznościowych oraz koncertów. Na terenie Schroniska miło można spędzić czas w otoczeniu pięknej przyrody.
Uczestnictwo w wyjeździe studyjnym przyniosło wszystkim uczestnikom wiele nowych doświadczeń i spostrzeżeń w zakresie wdrażania wspólnych inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Wizytowane gospodarstwa wzbogaciły wiedzę uczestników w zakresie organizacji sprzedaży bezpośredniej, budowania relacji producenta z konsumentem oraz możliwości poprawy dochodowości gospodarstw rolnych. Z pewnością styczność z przykładami dobrych praktyk zachęci i wspomoże przeniesienie ich na grunt województwa lubelskiego.
